رژیم غذایی متنوع زاگرس نشینان باستان/ زاگرس منشاء کشاورزی دنیا!
صبحانه پرس- محققان ژن های استخوان های به دست آمده از انسان نوسنگی (عصر شروع کشاورزی و اهلی کردن دام) از مناطق مختلف خاورمیانه را که زادگاه کشاورزی است، مقایسه کردند.
مطالعات انجام گرفته نشان می دهد، کشاورزی در میان ملل اولیه نمی تواند به سرعت شیوع پیدا کرده باشد اما تنوع کشاورزان اولیه در منطقه خاورمیانه بسیار شگفت آور است.
بر اساس آزمایشات انجام گرفته بر روی دی ان ای ۴ دامدار با قدمت ۹ هزار و ۱۰ هزار سال در کوه های زاگرس ایران که سه تن از آنها در تپه «عبدالحسین» و یک نفر دیگر در غار «وزمه» شناسایی شدند، مشخص شد که افراد این منطقه دارای رژیم غذایی متنوعی از غلات بوده اند.
کشاورزان این منطقه حرفه کشاورزی را به افغانستان، پاکستان، اردن و فلسطین اشغالی و دیگر مناطق ایران توسعه داده اند. همچنین اجداد برخی از کشاورزان مناطقی از آسیا، اروپا و آفریقا از زاگرس بوده اند.
گذر از زندگی سیار متکی بر شکار به یک زندگی کشاورزی و مسکون ابتدا حدود ۱۰ هزار سال قبل در جنوب غربی آسیا روی داد. پس از عصر یخ، این شیوه زندگی به سرعت در اوراسیا گسترش پیدا کرد، که یکی از مهم ترین تحولات رفتاری در تاریخ بشر بود.
تحلیل دی ان ای از بقایای کهن در اروپا نشان داده که کشاورزی با مهاجرت انبوه مردمان گسترش پیدا کرده نه اتخاذ ایده های تازه توسط بومیان. در مطالعه تازه، محققان نشان می دهند که دی‌ان‌ای کشاورزان اولیه ای که در کوه های زاگرس ایران زندگی می کردند خیلی متفاوت از مردمانی بود که زراعت را از ترکیه به اروپا بردند.
علیرغم این واقعیت که هر دو این گروه ها ساکن "هلال حاصلخیز" - ناحیه ای از دره نیل تا ناحیه غربی ایران - بودند به نظر می رسد که از نظر ژنتیکی از ۷۷ هزار تا ۴۶ هزار سال قبل از هم جدا شده بودند.
مارک توماس از دانشگاه کالج لندن (یو سی ال) که از نویسندگان این مطالعه است می گوید: "احتمالا بزرگترین شگفتی درباره این مطالعه این است که ساکنان شرق و غرب هلال حاصلخیز چقدر از نظر ژنتیکی با هم متفاوتند."
دکتر گرت هلنتال از دیگر نویسندگان این مقاله در یو سی ال نوشت: "عموما فرض می شد که این کشاورزان اولیه از یک جمعیت واحد و از نظر ژنتیکی همگون می آمدند. با این حال ما دریافته ایم که اختلاف های عمیق ژنتیکی در این جمعیت های اولیه زراعت پیشه وجود داشته، که نشانه اجداد کاملا مجزاست."
دی‌ان‌ای کشاورزان اهل زاگرس بیش از همه به ساکنان امروز افغانستان، پاکستان و ایران به خصوص زرتشتی های ایران شباهت دارد.
جمعیت کنونی که بیشترین شباهت ژنتیکی به کشاورزان غربی را دارد نه در خاورمیانه بلکه در جزیره ایتالیایی ساردینا پیدا می شود.
این نشان دهنده ابعاد گسترده تغییر ژنتیکی از زمان عصر نوسنگی در هلال حاصلخیز است. پس از ابداع کشاورزی، گروه های متنوعی از کشاورزان خاورمیانه به طور کامل مخلوط شدند و این منطقه به تدریج با جمعیت های نواحی اطراف ترکیب شد.
مارک توماس معتقد است که یافته های تازه با ایده پیشنهادی مارتا میرازون لار پژوهشگر دانشگاه کمبریج موسوم به "فیلتر هولوسین" جور در می آید. هولوسین به تاریخ ۱۱۷۰۰ ساله اخیر زمین، یعنی از زمان پایان عصر یخ اطلاق می شود.
در فرآیند "فیلتر هولوسین" گروه های شکارچی کاملا متمایز از هم (اغلب در فواصل کوتاه جغرافیایی از یکدیگر) در اثر انقراض و مهاجرت در ۱۰ هزار سال اخیر شکل تازه ای گرفتند.
در نتیجه با رشد بیش از حد چند گروه معدود تنوع انسانی از بین رفت.
دکتر توماس گفت: "تحقیقات باستان شناسی نشان داده که گونه های مختلف در نقاط مختلف منطقه هلال حاصلخیز پرورش داده شدند و این تحول هیچ مرکز مشخصی نداشت.... مثلا گاو از یک گروه خیلی کوچک از حیوانات - در حدود ۱۰۰ راس پرورش داده شد. "
جالب اینکه جمعیت های اولیه کشاورزان دارای جد مشترکی از یک گروه اسرارآمیز به نام اوراسیایی های "باسال" هستند. بعد از خروج انسان از آفریقا، این جمعیت از سایر غیرآفریقایی ها جدا شد و کمتر با نئاندرتال ها آمیزش کرد. اما معلوم نیست محل سکونت آنها تا پیش از آمیزش با اجداد کشاورزان کجا بوده.
پروفسور توماس می گوید شاید جایی در شمال آفریقا یا خاورمیانه زندگی می کردند که نئاندرتال های کمتری داشت.
از باسال ها به عنوان "جمعیت شبح وار" نام برده می شود چون وجودشان فقط از اطلاعات ژنتیکی استنباط شده است.
گفتنی است این تحقیقات به سرپرستی پروفسور «جواچیم برگر» از دانشگاه Mainz آلمان و مرجان مشکور و فریدون بیگلری از موزه ملی ایران انجام شده است و نتیجه آن در نشریه «ساینس» منتشر شده است.
