نگران تامین آب شرب مردم خوزستان هستیم/جای خالی دو میلیارد مترمعکب آب در دریاچه سد مخزنی دز

خشکسالی یکی از پدیده‌های هواشناختی و جدایی ناپذیر از شرایط اقلیمی در کشورهای واقع در عرض‌های جنب حاره‌ ای مانند ایران است. در این مناطق که بیشترین بیابان های جهان حضور دارند، خشکسالی امری است عادی و ممکن است در هر محلی رخ داده و پیامدهای نامطلوب به همراه داشته باشد. ویژگی‌ها و اثرات خشکسالی از قبیل شدت، مدت و بزرگی آن از محلی به محل دیگر متفاوت است. در مناطق خشک و نیمه خشک، اثرات کمبود بارندگی بر روی منابع آب به سرعت آشکار می‌شود. به بیان دیگر در مناطقی که به طور طبیعی دارای محدودیت منابع آب هستند، بروز خشکسالی تأثیرات منفی بیشتری به دنبال داشته وحتی می‌تواند به بحران منتهی شود. 

سعید رئوفی نسب مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری نیروگاه سد دز در حاشیه بازدید خبرنگاران از سد مخزنی دز اظهار داشت: در حال حاضر ارتفاع فعلی آب 305/5 از سطح دریا متر مکعب می باشد، در حالی که نرمال آن 310  متر مکعب از سطح دریا آزاد  است، از این رقم پایین تر به لحاظ مسائل فنی و سازه ای سد توجیهی ندارد لذا در شرایط فعلی حفظ ارتفاع را در دستور کار خود قرار دادیم ورودی آب را با ارتفاع را به طور یکسان حفظ کردیم. 

وی ادامه داد: به لحاظ ارتفاع 45/5 متر از سطح دریا آزاد که معادل 2 میلیارد متر مکعب فضای خالی در یاچه سد وجود دارد. بخشی از این فضا کاملا طبیعی است و جز آبگیری محسوب نمی شود، بر اساس منحنی های فرمان و آبگیری اندازه گیری می کنیم. در حال حاضر در بحرانی ترین شرایط ورودی آب هستیم. 

مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری نیروگاه سد دز خشکسالی سال جاری را در طول 70 سال گذشته بی سابقه دانست و گفت: در دوران 26 سال سابقه فعالیت در حوزه های مختلف سازمان آب و برق خوزستان تا کنون شاهد خشکسالی به این گستردگی نبودم. با گذشت 4 ماه از فصل بارندگی تاکنون هیچگونه نزولات جوی را در منطقه شاهد نبودیم. تعریف بارندگی به لحاظ تخصصی باید دارای دو ویژگی باشد، بارندگی در بالادست سد و بارندگی روان. بارندگی که جذب زمین می شود به لحاظ متخصصین منابع آب بارندگی محسوب نمی شود.

رئوفی نسب اظهار داشت: در سال گذشته که همچون سال جاری سال خوبی به لحاظ بارندگی نبوده است ، پیک 1500 متر مکعب در ثانیه را شاهد بودیم. در حالی که امسال دبی آب از 100 متر تجاوز نکرده است، با بارش های بالادست و اندک ذوب برف دبی آب به 50 متر رسیده است. 

وی افزود: این شرایط در فصل زمستان که فصل بارندگی می باشد شرایط سخت و دشواری است. در حال حاضر در وضعیت بغرنج تری نسبت به سال گذشته قرار داریم. متاسفانه چشم انداز خوبی نیز در ماه های آتی دیده می شود، گزارشات هواشناسی دال بر تداوم این روند در سال جاری است، باید واقعیات را به مردم منتقل کنیم تا آن ها خود را برای شرایط بحرانی آماده کنند. 

مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری نیروگاه سد دز با اشاره به تشکیل کمیته مقابله با بحران خشکسالی در سازمان آب و برق خوزستان گفت: در حال حاضر سیاست سازمان آب و برق خوزستان حفظ شرایط موجود است، باید شرایط را برای ایجاد و تولید برق پایدار فراهم کنیم. اگر سد دز در تولید برق نقشی نداشته باشد شاهد خاموشی های گسترده ای در سطح استان خواهیم بود. سیاست سازمان آب و برق به عنوان متولی تامین آب کشاورزی صنعتی و شرب استان حفظ حداقل های منابع آبی و بررسی راهکارهای افزایش آن، نگه داشت آب اضافی در دستور کار سازمان آب و برق نیست. 

رئوفی نسب ادامه داد: اوضاع و شرایط ذخیره آب در سدهای کارون 1 و 2 و 3 بحرانی تر است، از سال 56 تا 86 در یک بازده زمانی 30 ساله آورد رودخانه دز 250 متر مکعب به بالا بوده است، از سال 86 تا 96 این آورد به زیر 200 رسیده است و امسال رقم 140 متر مکعب را نشان می دهد.

 

وی علل کاهش آورد آب را منوط به بررسی تمامی عوامل از جمله کاهش بارندگی، تغییر شرایط اقلیمی، انتقال آب از سرشاخه های دز دانست و گفت: انتقال 30 متر مکعب آب از سرشاخه های دز  مسلما در کاهش ورودی آب تاثیر منفی گذاشته است. این میزان آب منتقل شده اگر به ورودی آب اضافه می شد مشکلی به لحاظ تامین آب کشاورزی و تولید برق ایجاد نمی شد. 

مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری نیروگاه سد دز بیان داشت: هنوز 4 ماه جهت بارندگی در سال زراعی جاری باقی مانده است و برای پیش بینی کاهش یا افزایش آورد آب زمان نیاز داریم. به طور کلی ارزیابی ما از شرایط موجود و چشم انداز آینده عدم تکمیل ظرفیت ذخیره آب در سد مخرنی دز است.

وی با اشاره به تجربیات مدیریت منابع آب در سال های خشکسالی، عنوان کرد: باید خود را با شرایط بحرانی فعلی تطبیق دهیم و تمهیدات مناسبی برای مدیریت منابع آب بیاندیشیم.

رئوفی نسب در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران در خصوص لزوم پیش بینی شرایط فعلی گفت: 55 سال تجربه مدیریت آب در سد دز پیش روی ماست. الگوی بارش و آوردهای آب در سال های اخیر دچار تغییرات بسیاری شده است. در ابتدای مهرماه سال جاری ارتفاع آب 320 متر بوده است و این شرایط نرمال را نشان می داد، ولی در حال حاضر 14 متر از این میزان کاهش یافته است. بخش اعظمی از آورد آب جهت مصارف کشاورزی رهاسازی شده است. آبی که رهاسازی شده است صرفا برای مصارف کشاورزی بوده است. بنابراین ذخیره و رهاسازی آب طبق برنامه ریزی های زمانبندی شده صورت گرفته است. پیش بینی های هواشناسی در بارندگی های نرمال در پاییز امسال استوار بوده است. اما پیش بینی های هواشناسی به واقعیت نپیوست و شاهد عدم آورد آب در ماه های پایانی پاییز بودیم.

رئوفی نسب اولویت نخست سازمان آب و برق را تامین آب شرب و سپس تامین آب کشاورزی و بعد تامین برق عنوان کرد و گفت: خبرهایی که دال بر نگه داشت آب جهت تامین برق در نیروگاه برق آبی سد دز را کاملا تکذیب می کنم.

وی با اشاره به سیلاب فروردین ماه سال 96، گفت: متوسط بارش استان خوزستان، 250 میلیمتر در سال است اما در آن شب سیلاب، 394 میلیمتر در بالادست بارندگی داشتیم و به ناگهان دبی ورودی سد که در حال حاضر 50مترمکعب بر ثانیه است به حدود 10 هزار و 400مترمکعب رسید و صد برابر شد. در این زمینه در طول 36 ساعت حدود 2میلیارد متر مکعب آورد آب داشتیم. 

  

رئوفی نسب با اشاره به سیلاب فروردین ماه سال 96، گفت: متوسط بارش استان خوزستان، 250 میلیمتر در سال است اما در آن شب سیلاب، 394میلیمتر در بالادست بارندگی داشتیم و به ناگهان دبی ورودی سد که در حال حاضر 50مترمکعب بر ثانیه است به حدود 10 هزار و 400مترمکعب رسید و صد برابر شد. در این زمینه در طول 36 ساعت حدود 2میلیارد متر مکعب آورد آب داشتیم.

مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری سد و نیروگاه دز بیان داشت: این سیلاب بی سابقه ساعت 4 صبح و در بدترین شرایط ممکن رخ داد و با شرایطی مواجه شدیم که سیلاب ممکن بود از بالای سد عبور کند. با این سیلاب تا ساعت 5 صبح مدارا کردیم و از ساعت 5 صبح آب را رها سازی کردیم. اگر این اتفاق زودتر می افتاد، قطعا شاهد تلفات انسانی بودیم اما خوشبختانه با مدیریت انجام گرفته در این زمینه هیچ تلفاتی نداشتیم. 

  

رئوفی نسب در پایان خاطرنشان کرد: 95درصد اراضی که در آن سیلاب زیر آب رفت، از اراضی مورد تعارض با بستر رودخانه و تصرفی افراد بودند. اگر حریم رودخانه رعایت می شد، قطعا شاهد چنین شرایطی نبودیم.

سعید رئوفی نسب مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری نیروگاه سد دز همچنین در جمع کارشناسان سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به اینکه سازمان آب و برق خوزستان یکی از مهم ترین سازمان ها به لحاظ خدمت رسانی به استان خوزستان است چراکه دو صنعت استراتژیک اب و برق را برای استان خوزستان تامین می کند.35درصد آب های سطحی استان خوزستان جاری است، 20 درصد برق کشور را سازمان آب و برق استان خوزستان مدیریت می کند و 40 میلیارد متر مکعب آب را هم مدیریت می کند بر همین اساس این سازمان باید کاملا تخصصی باشد.

وی ادامه داد: حجم مفید دریاچه سد دز 2 میلیارد و 700 متر مکعب است. 2میلیارد متر مکعب از حجم آورد سد دز خالی است، از نظر ارتفاعی هم در وضعیتی است که پایین تر رفتن پایداری سد را به خطر می اندازد.

رئوفی نسب با بیان اینکه سد دز دارای ویژگی های خاصی است عنوان کرد: سد دز حدود 35 سال تنها کنترل کننده برق کشور یوده است، در حال حاضر نیز سد دز تنها نقطه اتکا شبکه برق کشور است. بنابراین مسئولیت تامین برق سد دز اگر از مسئولیت تامین آب بیشتر نباشد کمتر نیست.

مدیرعامل شرکت تولید و بهره برداری نیروگاه سد دز با اظهار نگرانی از تامین آب شرب مردم استان خوزستان گفت: با توجه به کاهش شدید نزولات جوی نگران تامین آب شرب در درجه اول و تامین آب اراضی کشور در اولویت های بعدی هستیم. اطلاعات دقیقی و جامعی از میزان بارندگی در 4 ماه باقی مانده فصول بارش در سال را نداریم. برآوردهای هواشناسی چشم انداز امیدوارکننده ای را ترسیم نمی کند. براساس داده های موجود سیاست سازمان آب وبرق خوزستان تامین آب شرب و کشاورزی است.

وی گفت: تابستان سال جاری که یکی از بی سابقه ترین گرما و افزایش دما در استان را شاهد بودیم سد دز در تامین و پایداری برق مورد نیاز استان نقش بی بدیلی ایفا کرد.

رئوفی نسب در پایان بیان داشت: اولویت دوم  سازمان آب و برق رهاسازی آب به منظور تامین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی در پایین دست استان بوده است.

مدیر روابط عمومی سازمان آب و برق خوزستان نیز  در ادامه این جلسه با اشاره به تشکیل کمیته بحران خشکسالی به منظور ارائه و بکار گیری راهکارهای مدیریت منابع  آب در شرایط بحرانی فعلی گفت:بازدید خبرنگاران استانی و مشاهدات مستقیم آنان از وضعیت فعلی ذخایر آبی در سدهای مختلف استان خوزستان یکی از مصوبات کمیته بحران خشکسالی بوده است.

رضا علیجانی  ادامه داد: هدف از برگزاری تورهای رسانه ای و بازدید از سدهای احداث شده در رودخانه های استان انعکاس شرایط بحرانی خشکسالی و کاهش شدید منابع و ذخایر آبی در سدهای استان است. مردم استان خوزستان باید با درک شرایط موجود آمادگی لازم را جهت مدیریت مصرف آب شرب، کشاورزی و صنعتی داشته باشند. 

علیجانی در پایان اظهار امیدواری کرد با تغییر این شرایط و بارش رحمت الهی بتوانیم آب شرب مورد نیاز مردم استان را تامین کنیم و در اولویت های بعدی آب کشاورزی، صنعتی و تامین برق پایدار را نیز به مردم استان ارائه دهیم.

داریوش بهارلویی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و کنترل پایه منابع آب سازمان آب و برق ، نیز در این جلسه اظهار کرد: در استان خوزستان، در حال حاضر میزان بارندگی ها حدود 63 درصد کاهش داشته است و در حوضه های آبریز نیز وضعیت به همین شکل است زیرا منابع آبی به شرایط بارشی در آن منطقه بسیار وابسته هستند. 

  

وی ادامه داد: اگر بارانی نباشد، آبی پشت سدها جمع نخواهد شد و حجم آب پشت سدها به آن میزانی که مد نظر است، نخواهد رسید. 

  

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و کنترل پایه منابع آب سازمان آب و برق خوزستان بیان داشت: در حوضه کارون بزرگ، امسال میزان بارندگی در مقایسه با شرایط طبیعی حدود 71درصد کاهش داشته است. در حوضه کرخه این میزان کاهش حدود 66 درصد بوده و حوضه های زهره، جراحی و مارون 70درصد میزان بارندگی ها نسبت به شرایط طبیعی کاهش داشته اند. 

  

دبیر کمیته هماهنگی بحران خشکسالی سازمان آب و برق خوزستان با بیان اینکه بارندگی ها در ایران در مقایسه با شرایط نرمال 58درصد کاهش پیدا کرده است، عنوان کرد: با توجه به این میزان، استان خوزستان در مقایسه با کشور شرایط بدتری دارد و در استان هایی که در مسیر رودخانه کارون بزرگ هستند نیز شرایط به همین شکل است. 

  

بهارلویی با اعلام اینکه در طول بلند مدت، میزان ورودی سدهای استان 62درصد کاهش پیدا کرده است گفت: این شرایط  باعث شده تا این کم آبی منحصر به فرد شکل بگیرد. نسبت به سال گذشته در سدهای استان 46درصد میزان ورودی آب به مخازن کاهش پیدا کرده است. 

  

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و کنترل پایه منابع آب سازمان آب و برق خوزستان تصریح کرد: در حوضه دز 5 یا 6 سال است که در حال تجربه چنین شرایط بد آبی هستیم. اما این کم آبی فقط مختص به حوضه دز یا مارون نیست. بلکه کم آبی همه سدهای استان را تحت تاثیر خود قرار داده است. 

  

وی با بیان اینکه امسال یک سال منحصر به فرد از نظر منابع آبی است، گفت: اینکه گفته می شود آب اضافی موجود است و وزرات نیرو و سازمان آب و برق آن را رهاسازی نمی کنند، اصلا به این شکل نیست. 

  

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و کنترل پایه منابع آب سازمان آب و برق خوزستان، اظهار کرد: سیاست سازمان آب و برق ابتدا تامین آب شرب مردم و سپس سایر مسایل است. تا جایی که امکان پذیر بوده از کاهش در رودخانه ها جلوگیری کرده ایم. اما طبیعی است که وقتی آورد کم می شود، نباید انتظار داشته باشیم خروجی سدها به همان شکل مانند گذشته باشد. 

  

بهار لویی در پایان بیان کرد: می توانیم امیدوار باشیم که از اسفندماه به بعد براساس پیش بینی ها شیب خشکسالی از آن تند بودن کمتر و شرایط بهتر شود. اما این به معنای آن نیست که فصل زمستان و پاییز را جبران می کند. 80درصد بارندگی های استان خوزستان در 6 ماه اول سال آبی رخ می دهد و فقط 20درصد از آن در 6 ماهه دوم اتفاق می افتد.