چهارشنبه سوری، جشنی برای زندگی/ یادداشتی از اشکان زارعی

آراس؛ درایران باستان دریکی از پنج روز پایانی سال که بدان پنجه٬پنجه ه وپنجه  دزدیده گفته می شدجشنی بانام سوریک برگزار می گردید.سور درواژگان پهلوی یعنی سرخ رنگ  که همان سرخی اتش رایاداوری می کند. دراین روز٬ پسین هنگام که هوا روبه تاریکی می رفت ایرانیان بوته های فراهم شده رادریک کپه به نشانه یکتایی خداوند یاسه کپه به نماد٬اندیشه ٬گفتارو  کردارنیک ویاهفت کپه به اشاره هفت امشاسپند«۷ویژگی خداوند»رااتش زده گرداگرد ان به شادی و پایکوبی می پرداختند٬ ونیایشی رابه نام زمزمه زیرلب می خواندند.

آنان از خدای خویش سپاسگزاری نموده و درخواست می کردندسال نو٬به خوبی٬ اغازوسپری شود.ازانجا که درفرهنگ ایرانی نماد ونشانه نقشی مهم وبسزا دارد دراین جشن٬زبانه های اتش اهورایی٬تیره گی وسیاهی شب ٬اهریمنی رامی درد ومی شکافد. 

بدینگونه نیاکانمان هزاران سال پیش به زبان اشاره وبه زیبایی درجشن سوریک مهمترین ارمان انسانی یعنی چیرگی خوبی بربدی راگرامی می داشتند.ازنگاه اساطیری٬ برخی جشن سوریک رادریادبود و پاسداشت گذر٬سیاوش ازاتش٬ می دانند٬چنانکه فردوسی بدان اشاره دارد.برخی نیز پیدایش انرا در ٬فروهرها وبازگشت روان درگذشتگان به جهان زندگان جستجو می کنند. پس ازاسلام٬ اعراب مسلمان جشن سوریک رااتش پرستی تلقی کرده ازبرپایی ان جلوگیری نمودند. 

ایرانیان پس ازمدتی دریافتند پنجمین روز هفته درنزد مردم حجاز ناخجسته وبدشگون است ازینرو٬به بهانه از بین بردن  این ناخجستگی وباپرداخت جزیه  اجازه یافتند جشن سوریک رادرشب چهارمین روز«سه شنبه شب»برگزار نمایند.ازان پس ان راچهارشنبه سوری نامیدند. شنبه یاشنبد واژه یی سریانی است که پس ازسلام وارد زبان پارسی شده٬ همچنین درروزشمار ایران باستان سازمان هفتگی نبود وسی روز ماه سی نام برخودداشتند. درتاریخ دیرینه سال این سرزمین چهارشنبه سوری همواره باایین هایی به مانند٬اش بیمار٬توپ مروارید٬اجیل خوری ٬کوزه شکستن٬ شال اندازی٬فالگوش ٬قاشق زنی وگره گشایی همراه بود که هریک امید وشادی را دردلها زنده می کرد.در چند سال گذشته .

چهارشنبه سوری٬ پیش از انکه یک جشن تلقی شود ٬میدان کشاکشهای سیاسی بوده است.برخی ان را چهارشنبه سوزی خوانده اند ٬درحالی که پدران وپدر بزرگ های ما وپدران انها نیز این جشن را با ارامش  وبه دور از هیاهو برگزار می کردند بی انکه کسی بسوزد یا انکه خانه یی اتش بگیرد . به گواه تاریخ نگاران متقدم اسلامی چون نرشخی وابوریحان بیرونی هیچگاه از اتش گذر نکرده و از ان چیزی نمی خواستند..برخی دیگر چهارشنبه سوری را اتش پرستی تلقی کرده اند.

آتش در٬باور ایرانیان نشانه ی روشنی٬پاکی وتندرستی است  هرجا وهرگاه افروخته شود بیماری٬بدی وزشتی ناپدیدمیشود.چنانکه دود دادن اسپند وچرخاندان در خانه ریشه در باور گذشته دارد. ازاینرو مردم ایران درروزهای اخر سال٬ اتش برپاکرده تاسال نو٬رابا خجستگی اغاز کنند. بنابراین٬پریدن  از روی اتش وگفتن عبارت «سرخی توازمن وزردی من ازتو»هیچگاه انجام نمی گرفته٬زیرا درنگاه٬ ایرانیان اتش٬افریده خداوندوفروغ  اهورااست وپسندیده نبود از روی ان پرید وزردی راکه اهریمنیست بدان الوده کرد ٬همانگونه که نمی بایست  دیگر داده های خداوندی یعنی اب٬هوا وخاک نیز الوده شوند.

 در جشن چهارشنبه سوری ایرانیان ازیک سو امشاسپندان یعنی هفت ویژگی جاودانه ی خداوند مانند:بهمن(اندیشه نیک)٬اردیبهشت(بهترین راستی)٬شهریور( شهریار اهواریی)٬اسفند(عشق وپارسایی)٬خرداد(رسایی وکمال)٬امرداد(بی مرگی وجاودانگی ) و ٬سروش (پاکی ویکتایی ) را گرامی داشته و ازسوی دیگر یاد اوری می کردند که تنها راه رستگاری انسان پیروی از اندیشه ٬گفتار وکردارنیک است. ازاینرو می بایست چهارشنبه سوری را رفتاری دینی به شمار اورد که همخوانی های بسیاری بااسلام دارد. 

 اگرچه بعضی تلاش می کنند  تا این جشن را در پاد ورزی با اسلام بدانند.فراموش نکنیم بنیاد اسلام برپایه اشتی٬ مهربانی وارج گذاری همه اندیشه هاست چنانکه حضرت محمد «ص»  بعضی از باورها وکردارهای اعراب جاهلی پذیرفت وهنگامی که به مدینه رفت  با سه قبیله یهودی بنی نظیر٬بنی قریظه وبنی قنیقاع پیمان دوستی بسته  ایین های انان را گرامی داشت.چهارشنبه سوری در هزار توی تاریخ ایران انچنان با دل وجان مردم درامیخته که بی گمان هیچگاه از میان نخواهد رفت که اگر اینگونه بود یونانیان٬خلفای بنی امیه وبنی عباس ومغولان کوشش بسیار نمودند.

اگر امروز این جشن همراه با سروصدا  به بیراه رفته به خاطر داغ ودرفش های دیروز بوده است شایسته وبایسته است به خرد وباور مردم ارج نهاده واجازه دهیم انها به مانند نیاکانشان چهارشنبه سوری را به درستی وزیبایی برگزارنمایند.تا دستاوردهای روانی واخلاقی آن بر فرزندان این مرز و بوم اشکار گردد به گواه تاریخ چهارشنبه سوری جشنی برای شادزیستن وشادبودن٬رفتاری درستایش خداوند وجهان افرینش  وکوششی امیدوارنه برای دست یافتن به زندگی بهتراست.  

یاری نامه: تاریخ بخارا٬ابوجعفر نرشخی/اثارالباقیه عن قرون الخالیه٬ابوریحان بیرونی/ جهان فروری ٬بهرام فره وشی/نوروز وگاهشماری ایران باستان٬هاشم رضی/جشنی های ایران باستان٬هاشم رضی/ از نوروز تا نوروز ٬کورش نیک نام /جشن های باستانی٬ علی خوروش/