مشاور استاندار در امور آب: انتقال آب استان های مبدا و مقصد را دچار تقابل و تبعات اجتماعی ناگواری کرده است

دکتر مهدی قمشی در این نشست گفت: مساله انتقال آب از سرشاخه های کارون به استان های اصفهان و فلات مرکزی به یک معضل برای مردم استان های مبدا و خوزستان تبدیل شده است. در این پروژه ها آب از طریق تونل های کوهرنگ ۱ ، ۲ ، چشمه لنگان و تونل خدنگستان و در آینده ای نزدیک کوهرنگ ۳ و پس از آن بهشت آباد به زاینده رود منتقل می شود.

رود کارون در سرشاخه های کوهرنگ از کیفیت بالایی برخوردار است. با این انتقال ها آورد کارون بزرگ از سر شاخه های کوهرنگ به صفر خواهد رسید.

وی افزود:بحث‌های زیادی در خصوص دلایل این انتقال ها و درستی یا نادرستی آن مطرح شده است و من در اینجا این مساله را از دید علمی و تخصصی بررسی کرده و از موضع مشاور استاندار صحبت نمی کنم.برای ورود به موضوع ذکر این نکته ضروری است که راندمان آبیاری در کشور ما بسیار پایین است و در این زمینه باید الگوی کشت تغییر کند. به دلیل نبود الگوی کشت و آبیاری نامناسب در حدود ۷۰ درصد آب مصرفی برای زمین های زراعی هدر می رود. این در حالی است که اگر به سادگی و با یکسری اقدامات  راندمان آبیاری در کشور به حدود ۵۰ درصد بهبود یابد مشکلات کمبود آب در این مناطق نیز مرتفع خواهد شد.

این استاد دانشگاه بیان داشت:انجام انتقال آب بین حوضه ای در دنیا دارای فرآیند خاصی است. ابتدا باید آب مازاد در مبدا وجود داشته باشد. نباید انتقال آب تبعات اجتماعی ناگواری برای جامعه به بار بیاورد و تضادهای اجتماعی را بیشتر کند. انتقال آب نباید منطقه مبدا را دچار مشکلات زیست محیطی کند همچنین منطقه مبدا باید در سود انتقال آب به منطقه مقصد سهیم شود.

قمشی اضافه کرد: در استان خوزستان در شرایط ایده آل از سه میلیون هکتار زمین  یک و نیم میلیون هکتار ( یعنی بیش از ۵۰ درصد زمین های زراعی ) به دلیل نبود آب مورد نیاز  قابل کشت نیستند.پس اگر قرار بر کشاورزی باشد هیچ عقل سلیمی این کار را تایید نمی کند که هزینه ی انتقال را به جان بخریم و با این آب در مناطق دیگر کشاورزی انجام دهیم.

متاسفانه انتقال آب به لحاظ اجتماعی نیز استان های مبدا و مقصد را دچار تقابل و تبعات اجتماعی نامناسبی کرده است. مسئولان وزارت نیرو نباید برای منافع عده ای ،مصالح عمومی چند استان را نادیده بگیرند و مشکلات عدیده ای برای آنان ایجاد کنند.از طرفی برخی می گویند آب شیرین کارون  به دریا می ریزد!که این خلاف است  و در ده سال گذشته کمتر از نیاز زیست محیطی به اروند رود و خلیج فارس آب از طرف کارون وارد شده است و شهروندی که این خبر را می شنود و با کمبود آب مواجه است گمراه می شود.

مشاور امور آب استاندار خوزستان تصریح کرد: راندمان آبیاری در بخش کشاورزی در استان اصفهان حدود ۲۵ درصد است و مسئولین این استان برای رفع کمبود آب باید به دنبال افزایش این راندمان باشند.سرانه مصرف آب شرب و بهداشت در استان اصفهان حدود ۳۱۰ لیتر در روز است در صورتیکه در خوزستان حدود ۲۰۰ لیتر در روز است  و استاندارد جهانی ۱۵۰ لیتر در روز است.

آورد سالانه زاینده رود قبل از انتقال ها  زیر یک میلیارد متر مکعب بوده است.با انتقال های آبی که از سرشاخه های رودخانه های دز و کارون تا کنون اجرا شده است منابع آب زاینده رود به نزدیک ۲/۳ میلیارد متر مکعب ارتقا یافته است.با این منابع تقریبا تا پنجاه سال دیگر آب شرب و بهداشت و صنعت برای استان اصفهان  تامین خواهد بود.ضمن اینکه منابع آب های زیر زمینی اصفهان را هم باید در  این منابع در نظر گرفت.

مشکل این است که بیش از این رقم را برای مصارف صنعتی و کشاورزی در استانشان تعریف کرده اند. در این خصوص سوء مدیریت ، اصرار بر استقرار صنایع نامتعارف با اقلیم  و  عدم توجه به منافع ملی و توصیه های زیست محیطی در استان اصفهان باعث بروز این مشکل شده است.

در سال های دور گذشته آورد رودخانه کارون به استان خوزستان حدود ۲۰ میلیارد متر مکعب بود ولی به واسطه اجرای پروژه های انتقال آب از سرشاخه های کارون حدود یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون مترمکعب آب آن تا کنون به استان اصفهان منتقل شده است و با توجه به افزایش استفاده از آب در استان های لرستان ، چهارمحال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد  آورد رودخانه به ۱۴ میلیارد  کاهش یافته است.البته سالهایی بوده که آورد کارون به شش میلیارد هم رسیده است.

دکتر قمشی اضافه کرد: وقتی آب از سرشاخه های کارون در استان چهارمحال و بختیاری به سوی استان خوزستان می آید آب ارتفاع ۲۰۰متر را باید طی کند. این مسئله به معنای پتانسیل تولید انرژی است. ما اکنون کمتر از نصف این ارتفاع را به منظور تولید انرژی پاک استفاده می کنیم و انتقال ها از بالا دست، تولید همین مقدار انرژی را نیز کاهش خواهد داد.

وی یادآور شد: نسبت استفاده از انرژی های پاک در کشور زیر ۱۰ درصد است که ۸درصد از انرژی های پاک در نیروگاه های آبی استحصال می شود.کارون توان افزایش دو برابری تولید برق آبی را دارد به شرطی که این انتقال های غیر ملی انجام نشود.

مشاور استاندار در امور آب گفت: نباید یک استان چشم طمع به استان های دیگر  داشته باشد. هزینه  انتقال هرمتر مکعب آب در طرح بهشت آباد با توجه به منافع از دست رفته ناشی از تولید برق از نیروگاه های برق آبی حدود ۱۴۰۰ تومان می باشد. باید توجه داشت که همین آب باید به قیمت ۱۳ تومان به ازای هر متر مکعب برای امور کشاورزی و ۴۰۰ تومان برای امور صنعت در اختیار کاربران قرار گیرد.

قمشی اضافه کرد: مطالعات نشان می دهد استان اصفهان مشکل آب شرب ندارد و اگر در این زمینه کمبودی احساس می شود بدلیل سوء مدیریت بوده است. زیرا این آب در مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته است.

به زیر کشت بردن حدود ۱۰ هزار هکتار برنج در این استان چه توجیهی دارد؟ چرا به کشاورزان این استان اجازه کشت محصولات پرمصرف آبی داده می شود؟

این استاد دانشگاه افزود: بهتر است از فناوری شیرین کردن آب دریا همانند کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس برای استان هایی نظیر کرمان و یزد استفاده کرد.دولت یازدهم هم این طرح را مصوب کرده است و این پروژه در برخی از استان های جنوبی به شکل پایلوت در حال اجراست.

مشاور استاندار خوزستان در امور آب گفت: اگر پروژه های انتقال آب کارون و دز انجام شود کمیت آب در خوزستان دچار مشکلات اساسی می شود. به دلیل انتقال آب از سرشاخه های کارون و کیفیت  مطلوب آب انتقالی در بالا دست، کیفیت آب کارون در استان خوزستان تنزل خواهد یافت.

قمشی ادامه داد: مسئولان کشور باید استراتژیک بودن استان خوزستان را مدنظر قرار دهند. این استان در زمینه نفت و تولید محصولات کشاورزی نقش اساسی در تامین سرمایه های کشور دارد. آیا شایسته است مردم استان خوزستان در زمینه آب شرب این همه مشکل داشته باشند؟

وی ادامه داد: سرانه فضای سبز  اصفهان به ازای هر  فرد ۲۷ مترمربع بوده است. ولی در اهواز این میزان ۱۲ مترمربع می باشد. در تهران این سرانه به ۱۵/۵ مترمربع رسیده است. متوسط کشور در این زمینه ۱۳/۵ مترمربع است. استاندارد داخلی سرانه فضای سبز در کشور ۱۵ متر مربع است.  اگر استان  اصفهان  مشکل کمبود آب دارد  پس چرا باید سرانه فضای سبز آن بیش از استاندارد های داخل کشور و بین اللملی باشد.  این نکته مشخص می کند  که استان اصفهان مشکل کمبود آب ندارد.

مشاور استاندار در امور آب به شاخص های دیگر توسعه اشاره کرد و گفت: نرخ  بیکاری در استان خوزستان ۲۷ درصد بوده است. این در حالی است که در استان اصفهان این نرخ نزدیک ۱۲ درصد بوده است.تهران ۱۵/۵ درصد بوده و متوسط کشور ۱۳درصد است.پس از این نظر هم استان خوزستان نیاز به توجه بیشتری دارد.

قمشی اضافه کرد: در بحث آلودگی هوا اهواز رتبه اول جهان  را به خود اختصاص داده  این در حالی است که اصفهان رتبه ۶۶ را دارد. با این شاخص های ذکر شده کدام استان حق بیشتری برای تمرکز امور توسعه ای دارد؟ یک استان بهره مند که همه شاخص های توسعه اش رقم قابل قبولی دارد چرا باید بیش از استان خوزستان مورد توجه مسئولان قرار بگیرد؟

قمیشی تاکید کرد که استاندار خوزستان در خصوص انتقال آب  مکاتبات بسیاری با رئیس جمهور و هیات دولت داشته است. او در این زمینه تبعات ناگوار انتقال آب از سرشاخه های کارون را به هیات دولت منعکس کرده است. وی گفت معتقدم طرح بهشت آباد به شکل فعلی ، مصوبه شورای عالی آب را ندارد. در بند ۸ مصوبه سیزدهم شورای عالی آب آمده است وزارت نیرو مکلف شده است سهم صنعت از مقدار انتقال آب مصوب را( که حدود ۲۴۰ میلیون متر مکعب است)  از سرجمع ۵۸۰ میلیون متر مکعب کسر کند. تا کنون این میزان کم نشده و علاوه بر این تاسیسات انتقال آب بهشت آباد مانند سد و تونل بر اساس انتقال بیش از یک میلیارد متر مکعب در حال انجام است.

مشاور استاندار خوزستان در امور آب تاکید کرد: معتقدم انتقال آب کارون هیچ توجیهی ندارد.زیرا استان خوزستان را از توسعه پایدار باز می دارد. و این استان را از شاخص های  توسعه دور می کند. مساله وجود ریزگردها که این سال ها نفس کشیدن برای خوزستانی ها را دچار مشکل کرده است از تبعات انتقال آب و کاهش دبی رودخانه های استان است. منشا داخلی و خارجی ریزگردها به بحث کاهش منابع آب های سطحی و زیر زمینی مرتبط است.

قمشی اضافه کرد: دلیل اصلی ریزگردها در استان های جنوبی نرسیدن آب به کانون های ریزگردها بوده است و باید اذعان کرد که ۳۵ درصد ریزگردها منشا داخلی دارد و ما می توانیم با مدیریت صحیح منابع آب بر کاهش اثر این کانون ها در کیفیت هوای استان خوزستان موثر باشیم. علیرغم اینکه موضع دولت و وزیر نیرو تا کنون بسیار خوب بوده اما لابی های قدرت کار را به نحو دلخواهشان پیش می برند.

 او در پایان گفت اگر حمایت مردم و اتحاد مسئولین و نمایندگان خوزستان و پیگیری آن ها نبود، شرایط تا کنون بسیار بدتر از وضعیت فعلی رقم خورده بود.